سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی (Stroke) زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود. این اتفاق می‌تواند به دلیل انسداد یک رگ خونی (سکته مغزی ایسکمیک) یا پارگی یک رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک) رخ دهد. در هر صورت، کمبود اکسیژن و مواد غذایی باعث آسیب به سلول‌های مغزی می‌شود. این آسیب می‌تواند منجر به اختلال در عملکردهای مختلف بدن، از جمله حرکت، تکلم، حافظه و تفکر شود. زمان، در درمان سکته مغزی، نقشی حیاتی دارد. هر چه سریع‌تر درمان آغاز شود، احتمال آسیب دائمی به مغز کاهش می‌یابد. به همین دلیل، شناخت علائم سکته مغزی و اقدام فوری برای دریافت کمک پزشکی، بسیار مهم است.
انواع سکته مغزی
سکته مغزی بر اساس علت ایجاد آن، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
- سکته مغزی ایسکمیک:
این نوع سکته مغزی، شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یا یک ماده دیگر، یک رگ خونی را در مغز مسدود کند. این انسداد مانع از رسیدن خون و اکسیژن به سلول‌های مغزی می‌شود.
- سکته مغزی هموراژیک:
این نوع سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز پاره شود و خون به بافت مغز نشت کند. این خونریزی می‌تواند به سلول‌های مغزی آسیب برساند و باعث فشار بر روی مغز شود.
علاوه بر این دو نوع اصلی، یک وضعیت به نام حمله ایسکمی گذرا (TIA) نیز وجود دارد که به آن "مینی سکته" نیز می‌گویند. TIA زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به مغز به طور موقت قطع شود. علائم TIA شبیه به علائم سکته مغزی است، اما معمولاً فقط چند دقیقه طول می‌کشد و آسیب دائمی به مغز وارد نمی‌کند. با این حال، TIA یک هشدار جدی است و نشان می‌دهد که خطر سکته مغزی در آینده نزدیک افزایش یافته است.
علائم سکته مغزی: هشدارهای حیاتی
شناخت علائم سکته مغزی و اقدام فوری برای دریافت کمک پزشکی، می‌تواند تفاوت بین بهبودی کامل و آسیب دائمی باشد. به خاطر داشته باشید که هر چه سریع‌تر درمان آغاز شود، احتمال آسیب دائمی به مغز کاهش می‌یابد. استفاده از کلمه "FAST" یک روش ساده برای به خاطر سپردن علائم کلیدی سکته مغزی است:
- F (Face):
افتادگی صورت: از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورت افتاده است؟
- A (Arms):
ضعف بازو: از فرد بخواهید هر دو بازو را بالا ببرد. آیا یک بازو به پایین می‌افتد؟
- S (Speech):
مشکل در تکلم: از فرد بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند. آیا صحبت کردن فرد نامفهوم یا عجیب است؟
- T (Time):
زمان: اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، فوراً با اورژانس (115) تماس بگیرید.
سایر علائم سکته مغزی عبارتند از:
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن
- مشکل در دید در یک یا هر دو چشم
- سردرد شدید و ناگهانی بدون دلیل مشخص
- سرگیجه یا از دست دادن تعادل
- مشکل در بلع
علل و عوامل خطر سکته مغزی
علل سکته مغزی بسته به نوع آن متفاوت است. سکته مغزی ایسکمیک معمولاً ناشی از تصلب شرایین (آترواسکلروز) است که در آن پلاک‌ها در دیواره شریان‌ها تجمع می‌یابند و باعث باریک شدن و سخت شدن آنها می‌شوند. این پلاک‌ها می‌توانند پاره شوند و باعث تشکیل لخته خون شوند که رگ خونی را مسدود می‌کند.
سکته مغزی هموراژیک می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد، از جمله:
- فشار خون بالا (فشار خون بالا)
- آنوریسم مغزی (برآمدگی غیرعادی در دیواره یک رگ خونی)
- مالفورماسیون شریانی وریدی (AVM) (اتصال غیرطبیعی بین شریان‌ها و وریدها)
- آمیلوئید آنژیوپاتی مغزی (تجمع پروتئین آمیلوئید در دیواره عروق خونی)
عوامل خطر سکته مغزی عبارتند از:
- سن بالا
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- بیماری قلبی
- دیابت
- چاقی
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از حد الکل
- سابقه خانوادگی سکته مغزی
- نژاد (آفریقایی-آمریکایی‌ها بیشتر در معرض خطر هستند)
تشخیص سکته مغزی: سرعت، کلید نجات
تشخیص سریع و دقیق سکته مغزی، برای تعیین بهترین روش درمان و به حداقل رساندن آسیب به مغز، بسیار مهم است. پزشکان معمولاً از ترکیبی از معاینات فیزیکی، تاریخچه پزشکی و آزمایش‌های تصویربرداری برای تشخیص سکته مغزی استفاده می‌کنند.
معاینات فیزیکی شامل بررسی موارد زیر است:
- فشار خون
- ضربان قلب
- عملکرد عصبی (از جمله قدرت عضلانی، حس، هماهنگی و رفلکس‌ها)
آزمایش‌های تصویربرداری که می‌توانند به تشخیص سکته مغزی کمک کنند عبارتند از:
- CT scan (اسکن توموگرافی کامپیوتری):
این آزمایش می‌تواند خونریزی در مغز را تشخیص دهد و به تعیین نوع سکته مغزی کمک کند.
- MRI (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی):
این آزمایش می‌تواند آسیب به مغز را با جزئیات بیشتری نسبت به CT scan نشان دهد.
- Angiogram (آنژیوگرام):
این آزمایش می‌تواند رگ‌های خونی در مغز را نشان دهد و به شناسایی انسداد یا ناهنجاری‌ها کمک کند.
- سونوگرافی داپلر کاروتید:
این آزمایش می‌تواند جریان خون در شریان‌های کاروتید گردن را بررسی کند، که خون را به مغز می‌رسانند.
درمان سکته مغزی: از ترومبولیز تا توانبخشی
درمان سکته مغزی، به نوع سکته مغزی، شدت آن و زمان شروع علائم بستگی دارد. هدف از درمان، بازگرداندن جریان خون به مغز در اسرع وقت و جلوگیری از آسیب دائمی به سلول‌های مغزی است.
درمان‌های سکته مغزی ایسکمیک عبارتند از:
- ترومبولیز:
این درمان شامل تزریق دارویی به نام فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA) است که می‌تواند لخته خون را حل کند و جریان خون به مغز را بازگرداند. tPA باید در عرض 3 تا 4.5 ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی تجویز شود.
- ترومبکتومی:
این روش شامل برداشتن فیزیکی لخته خون از رگ خونی در مغز با استفاده از یک کاتتر (لوله نازک) است. ترومبکتومی می‌تواند در برخی از بیماران تا 24 ساعت پس از شروع علائم سکته مغزی انجام شود.
- داروهای ضد پلاکت:
داروهایی مانند آسپرین می‌توانند از تشکیل لخته‌های خون جدید جلوگیری کنند.
- داروهای ضد انعقاد خون:
داروهایی مانند وارفارین و هپارین می‌توانند از تشکیل لخته‌های خون جدید جلوگیری کنند و به جلوگیری از بزرگتر شدن لخته‌های موجود کمک کنند.
درمان‌های سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:
- کنترل فشار خون:
کنترل فشار خون بالا می‌تواند به جلوگیری از خونریزی بیشتر در مغز کمک کند.
- جراحی:
در برخی موارد، جراحی برای برداشتن خون از مغز یا ترمیم رگ خونی پاره شده ضروری است.
- داروهای ضد تشنج:
داروهای ضد تشنج می‌توانند به جلوگیری از تشنج‌هایی که ممکن است پس از سکته مغزی رخ دهند، کمک کنند.
پس از درمان حاد سکته مغزی، توانبخشی برای کمک به بیماران برای بازیابی عملکرد و بهبود کیفیت زندگی بسیار مهم است.
توانبخشی بعد از سکته مغزی: بازگشت به زندگی
توانبخشی بعد از سکته مغزی، یک فرآیند طولانی و چالش‌برانگیز است، اما می‌تواند به بیماران کمک کند تا بسیاری از عملکردهای از دست رفته خود را بازیابی کنند. هدف از توانبخشی، بهبود حرکت، تکلم، حافظه، تفکر و سایر عملکردهای شناختی است. همچنین، هدف از توانبخشی، کمک به بیماران برای سازگاری با هرگونه ناتوانی دائمی و یادگیری راه‌هایی برای استقلال هر چه بیشتر است.
انواع مختلفی از توانبخشی وجود دارد، از جمله:
- فیزیوتراپی:
بهبود حرکت و قدرت عضلانی
- کاردرمانی:
یادگیری نحوه انجام فعالیت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و حمام کردن
- گفتار درمانی:
بهبود تکلم، زبان و بلع
- توانبخشی شناختی:
بهبود حافظه، توجه، تمرکز و حل مسئله
- مشاوره:
حمایت عاطفی و روانشناختی
مدت زمان توانبخشی بعد از سکته مغزی، به شدت سکته مغزی و سرعت پیشرفت بیمار بستگی دارد. برخی از بیماران ممکن است فقط به چند ماه توانبخشی نیاز داشته باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به سال‌ها توانبخشی نیاز داشته باشند.
پیشگیری از سکته مغزی: گام‌هایی برای سلامتی
پیشگیری از سکته مغزی، بسیار مهم‌تر از درمان آن است. با اتخاذ سبک زندگی سالم و کنترل عوامل خطر، می‌توانید خطر سکته مغزی را به طور قابل توجهی کاهش دهید.
گام‌هایی که می‌توانید برای پیشگیری از سکته مغزی بردارید عبارتند از:
- فشار خون خود را کنترل کنید:
اگر فشار خون بالا دارید، با پزشک خود در مورد راه‌های کاهش آن صحبت کنید. این کار ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، یا مصرف دارو باشد.
- کلسترول خود را کنترل کنید:
اگر کلسترول بالا دارید، با پزشک خود در مورد راه‌های کاهش آن صحبت کنید. این کار ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم، یا مصرف دارو باشد.
- دیابت خود را کنترل کنید:
اگر دیابت دارید، سطح قند خون خود را به دقت کنترل کنید و از دستورالعمل‌های درمانی پزشک خود پیروی کنید.
- سیگار نکشید:
سیگار کشیدن خطر سکته مغزی را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. اگر سیگار می‌کشید، از پزشک خود در مورد راه‌های ترک آن کمک بگیرید.
- وزن سالم داشته باشید:
اگر اضافه وزن یا چاقی دارید، با پزشک خود در مورد راه‌های کاهش وزن صحبت کنید. این کار ممکن است شامل تغییر در سبک زندگی، مانند رژیم غذایی سالم و ورزش منظم باشد.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید:
رژیم غذایی سالم شامل خوردن مقدار زیادی میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین بدون چربی است. از خوردن غذاهای پرچرب، پر نمک و پر شکر خودداری کنید.
- به طور منظم ورزش کنید:
ورزش منظم می‌تواند به کاهش فشار خون، کلسترول و وزن کمک کند. سعی کنید حداقل 30 دقیقه ورزش متوسط در بیشتر روزهای هفته انجام دهید.
- مصرف الکل را محدود کنید:
اگر الکل می‌نوشید، آن را در حد اعتدال مصرف کنید. مصرف الکل بیش از حد می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
- با پزشک خود در مورد خطر سکته مغزی صحبت کنید:
اگر سابقه خانوادگی سکته مغزی یا سایر عوامل خطر را دارید، با پزشک خود در مورد راه‌های کاهش خطر خود صحبت کنید.
بهترین پزشکان متخصص سکته مغزی در مشهد
در مشهد، پزشکان متخصص و باتجربه‌ای در زمینه درمان سکته مغزی فعالیت دارند که می‌توانید برای تشخیص و درمان مناسب به آنها مراجعه کنید. انتخاب یک متخصص مجرب و دلسوز، نقش مهمی در بهبود و بازیابی عملکرد پس از سکته مغزی دارد. تحقیق و بررسی سوابق پزشکان، نظرات بیماران قبلی و همچنین دسترسی آسان به محل مطب یا بیمارستان می‌تواند در انتخاب بهتر به شما کمک کند. همچنین می‌توانید از پزشک عمومی خود یا سایر متخصصان، برای معرفی یک متخصص مغز و اعصاب خوب در مشهد، کمک بگیرید.
متاسفانه، ارائه لیست دقیق و مشخص از پزشکان در این مقاله امکان‌پذیر نیست، اما می‌توانید با جستجو در اینترنت، پرس و جو از دوستان و آشنایان و همچنین کمک از سیستم‌های نوبت‌دهی آنلاین، اطلاعات دقیقتری در این زمینه کسب کنید.
پرسش‌های متداول درباره سکته مغزی
در این بخش به برخی از سوالات رایج در مورد سکته مغزی پاسخ می‌دهیم:
- آیا سکته مغزی قابل درمان است؟
بله، سکته مغزی قابل درمان است، به خصوص اگر به سرعت تشخیص داده شده و درمان زودهنگام آغاز شود. درمان‌های دارویی و جراحی می‌توانند به بازگرداندن جریان خون به مغز و جلوگیری از آسیب بیشتر کمک کنند.
- چه مدت بعد از سکته مغزی می‌توان به زندگی عادی بازگشت؟
مدت زمان بازگشت به زندگی عادی بعد از سکته مغزی، به عوامل مختلفی از جمله شدت سکته مغزی، سن بیمار و میزان تعهد به برنامه توانبخشی بستگی دارد. برخی از افراد ممکن است ظرف چند ماه بهبودی کامل پیدا کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است به مدت طولانی‌تری به توانبخشی نیاز داشته باشند.
- آیا می‌توان بعد از سکته مغزی دوباره سکته کرد؟
بله، افرادی که یک بار سکته مغزی کرده‌اند، بیشتر در معرض خطر سکته مغزی مجدد هستند. با کنترل عوامل خطر و پیروی از توصیه‌های پزشک، می‌توان این خطر را کاهش داد.
- آیا تزریق چربی می‌تواند در درمان سکته مغزی تاثیری داشته باشد؟
خیر. تزریق چربی یک روش زیبایی است و هیچ ارتباطی با درمان سکته مغزی ندارد.
- آیا لیزر پوست می‌تواند در درمان مشکلات حرکتی ناشی از سکته کمک کند؟
خیر. لیزر پوست یک روش درمانی برای مشکلات پوستی است و هیچ تاثیری در درمان مشکلات حرکتی ناشی از سکته مغزی ندارد. فیزیوتراپی و کاردرمانی روش‌های مناسب برای بهبود این مشکلات هستند.
