نجات زندگی پس از سکته مغزی: اقدام فوری، درمان کارآمد

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی (Stroke)، که گاهی به آن حمله مغزی نیز گفته می‌شود، زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به بخشی از مغز متوقف یا مختل شود. این اتفاق می‌تواند به دلیل انسداد یک رگ خونی (سکته ایسکمیک) یا پارگی یک رگ خونی (سکته هموراژیک) باشد. در هر دو حالت، سلول‌های مغزی به دلیل کمبود اکسیژن و مواد مغذی آسیب می‌بینند و در صورت عدم درمان فوری، می‌میرند.

سکته مغزی یکی از علل اصلی ناتوانی و مرگ و میر در سراسر جهان است. با این حال، با تشخیص و درمان فوری، می‌توان آسیب مغزی را به حداقل رساند و احتمال بهبودی بیمار را افزایش داد.

علائم هشدار دهنده سکته مغزی

تشخیص سریع علائم سکته مغزی کلید نجات زندگی است. به خاطر سپردن عبارت "FAST" می‌تواند به شما کمک کند تا علائم اصلی را به یاد بیاورید:

• F (Face): افتادگی صورت. از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف صورت پایین می‌افتد؟
• A (Arm): ضعف بازو. از فرد بخواهید هر دو بازو را بالا ببرد. آیا یک بازو به سمت پایین متمایل می‌شود؟
• S (Speech): مشکل در گفتار. از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا گفتار او نامفهوم یا عجیب است؟
• T (Time): زمان تماس با اورژانس. اگر هر یک از این علائم را مشاهده کردید، فورا با اورژانس تماس بگیرید.

علاوه بر این علائم، سایر نشانه‌های احتمالی سکته مغزی عبارتند از:

• بی‌حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا، به خصوص در یک طرف بدن
• مشکل در دید در یک یا هر دو چشم
• سرگیجه، از دست دادن تعادل یا عدم هماهنگی
• سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص
• مشکل در بلع

توجه داشته باشید که این علائم ممکن است به طور ناگهانی ظاهر شوند و شدت آنها می‌تواند متفاوت باشد. اگر حتی یک علامت خفیف را مشاهده کردید، به سرعت عمل کنید.

اهمیت زمان در درمان سکته مغزی

در سکته مغزی، هر ثانیه اهمیت دارد. هر چه درمان زودتر آغاز شود، احتمال آسیب دائمی مغزی کمتر خواهد بود. به همین دلیل، سکته مغزی یک وضعیت اورژانسی پزشکی است و باید بلافاصله به آن رسیدگی شود.

پنجره طلایی درمان سکته مغزی معمولا در عرض چند ساعت اول پس از شروع علائم قرار دارد. در این بازه زمانی، داروهای ترومبولیتیک (مانند tPA) می‌توانند برای حل کردن لخته خون و بازگرداندن جریان خون به مغز استفاده شوند. با این حال، این داروها تنها در صورتی موثر هستند که به موقع تجویز شوند.

به همین دلیل مهم است که به محض مشاهده علائم سکته مغزی، با اورژانس تماس بگیرید. تیم پزشکی می‌تواند به سرعت بیمار را ارزیابی کرده و درمان مناسب را آغاز کند.

متخصصان با انجام تزریق چربی و یا به روش های مختلف از جمله جوانسازی پوست سعی در بهبود عملکرد بدن فرد صدمه دیده می کنند.

اقدامات اولیه در مواجهه با سکته مغزی

هنگامی که مشکوک به سکته مغزی هستید، اقدامات زیر را انجام دهید:

• با اورژانس تماس بگیرید: فورا با شماره تلفن اورژانس (مانند 115 در ایران) تماس بگیرید و به آنها بگویید که مشکوک به سکته مغزی هستید.
• زمان شروع علائم را یادداشت کنید: این اطلاعات برای پزشکان بسیار مهم است تا بتوانند مناسب‌ترین درمان را انتخاب کنند.
• به بیمار اطمینان دهید: سعی کنید بیمار را آرام نگه دارید و به او اطمینان دهید که کمک در راه است.
• وضعیت ایمن برای بیمار فراهم کنید: بیمار را در یک موقعیت راحت قرار دهید و از افتادن یا آسیب دیدن او جلوگیری کنید.
• به بیمار چیزی ندهید: به بیمار غذا یا نوشیدنی ندهید، زیرا ممکن است دچار مشکل در بلع باشد.
• منتظر رسیدن آمبولانس بمانید: دستورالعمل‌های اپراتور اورژانس را دنبال کنید و تا رسیدن آمبولانس در کنار بیمار بمانید.

تشخیص سکته مغزی

پس از رسیدن به بیمارستان، پزشکان مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را برای تایید تشخیص سکته مغزی و تعیین نوع آن انجام خواهند داد. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• معاینه فیزیکی و عصبی: پزشک علائم و نشانه‌های بیمار را بررسی می‌کند و عملکرد عصبی او را ارزیابی می‌کند.
• سی‌تی اسکن (CT Scan) مغز: این اسکن تصویر دقیقی از مغز ارائه می‌دهد و می‌تواند سکته هموراژیک را تشخیص دهد.
• ام‌آرآی (MRI) مغز: این اسکن تصویر دقیق‌تری از مغز ارائه می‌دهد و می‌تواند سکته ایسکمیک را تشخیص دهد، به ویژه در مراحل اولیه.
• آنژیوگرافی مغزی: این آزمایش برای بررسی عروق خونی مغز و شناسایی انسداد یا ناهنجاری‌های عروقی استفاده می‌شود.
• اکوکاردیوگرافی (Echocardiography): این آزمایش برای بررسی قلب و شناسایی لخته‌های خونی احتمالی که می‌توانند به مغز منتقل شوند استفاده می‌شود.
• آزمایش خون: آزمایش خون برای بررسی عوامل خطر سکته مغزی، مانند کلسترول بالا و دیابت، انجام می‌شود.

نتایج این آزمایش‌ها به پزشکان کمک می‌کند تا بهترین روش درمان را برای بیمار تعیین کنند.

روش‌های درمان سکته مغزی

درمان سکته مغزی به نوع سکته و زمان شروع علائم بستگی دارد.

درمان سکته ایسکمیک: هدف اصلی در درمان سکته ایسکمیک، بازگرداندن جریان خون به مغز است. این کار می‌تواند با استفاده از داروهای ترومبولیتیک (مانند tPA) یا با استفاده از روش‌های مداخله‌ای مانند ترومبکتومی (برداشتن لخته خون) انجام شود.

داروهای ترومبولیتیک باید در عرض چند ساعت اول پس از شروع علائم تجویز شوند. ترومبکتومی یک روش جراحی است که در آن لخته خون با استفاده از یک کاتتر از رگ خونی مغز خارج می‌شود. این روش می‌تواند تا 24 ساعت پس از شروع علائم موثر باشد، به ویژه در بیمارانی که دارای لخته خون بزرگ در رگ‌های بزرگ مغزی هستند.

علاوه بر این، ممکن است داروهایی برای کنترل فشار خون، قند خون و سایر عوامل خطر نیز تجویز شوند.

درمان سکته هموراژیک: هدف اصلی در درمان سکته هموراژیک، کنترل خونریزی و کاهش فشار داخل جمجمه است. این کار ممکن است با استفاده از داروها، جراحی یا ترکیبی از این دو انجام شود.

داروهایی برای کاهش فشار خون و جلوگیری از تشنج ممکن است تجویز شوند. در برخی موارد، جراحی برای برداشتن لخته خون یا ترمیم رگ خونی آسیب دیده ضروری است.

بعد از انجام عمل و گذر از فرایند درمان میتوان با استفاده از راهکار هایی مانند لیزر پوست، فرایند ترمیم ناحیه آسیب دیده را سرعت بخشید.

توانبخشی بعد از سکته مغزی

توانبخشی یک بخش مهم از بهبودی پس از سکته مغزی است. هدف از توانبخشی، کمک به بیمار برای بازیابی استقلال و بهبود کیفیت زندگی است.

برنامه‌های توانبخشی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• فیزیوتراپی: برای بهبود قدرت، تعادل و هماهنگی.
• کاردرمانی: برای بهبود مهارت‌های روزمره مانند لباس پوشیدن، غذا خوردن و حمام کردن.
• گفتاردرمانی: برای بهبود گفتار، زبان و بلع.
• روان‌درمانی: برای مقابله با افسردگی، اضطراب و سایر مشکلات عاطفی.

توانبخشی می‌تواند در بیمارستان، کلینیک توانبخشی یا در خانه انجام شود.

در طول دوره درمان و بهبودی برخی از افراد ممکن است به فکر تزریق بوتاکس باشند، اما در این مواقع باید با پزشک خود مشورت کنند.

پیشگیری از سکته مغزی

بسیاری از عوامل خطر سکته مغزی قابل کنترل هستند. با ایجاد تغییرات در سبک زندگی و درمان بیماری‌های زمینه‌ای، می‌توان خطر سکته مغزی را کاهش داد.

راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی عبارتند از:

• کنترل فشار خون: فشار خون بالا یکی از مهم‌ترین عوامل خطر سکته مغزی است.
• کنترل کلسترول: کلسترول بالا می‌تواند منجر به تشکیل پلاک در عروق خونی شود و خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• کنترل دیابت: دیابت می‌تواند به عروق خونی آسیب برساند و خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• ترک سیگار: سیگار کشیدن به عروق خونی آسیب می‌رساند و خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
• حفظ وزن سالم: اضافه وزن و چاقی خطر سکته مغزی را افزایش می‌دهد.
• ورزش منظم: ورزش منظم به کاهش فشار خون، کلسترول و وزن کمک می‌کند و خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• رژیم غذایی سالم: یک رژیم غذایی سالم شامل میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و چربی‌های سالم است.
• مصرف الکل محدود: مصرف زیاد الکل می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد.
• درمان بیماری‌های زمینه‌ای: بیماری‌هایی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (یک نوع بی‌نظمی ضربان قلب) می‌تواند خطر سکته مغزی را افزایش دهد و باید درمان شود.

سوالات متداول

• آیا سکته مغزی ارثی است؟
  

  اگرچه برخی عوامل خطر سکته مغزی، مانند فشار خون بالا و دیابت، می‌توانند ارثی باشند، اما سکته مغزی به خودی خود یک بیماری ارثی نیست. با این حال، داشتن سابقه خانوادگی سکته مغزی می‌تواند خطر ابتلا به آن را افزایش دهد.

• آیا سکته مغزی قابل پیشگیری است؟
  

  بله، بسیاری از سکته‌های مغزی با ایجاد تغییرات در سبک زندگی و درمان بیماری‌های زمینه‌ای قابل پیشگیری هستند. رعایت نکات پیشگیری می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی کمک کند.

• بهترین روش درمان سکته مغزی چیست؟
  

  بهترین روش درمان سکته مغزی به نوع سکته، زمان شروع علائم و وضعیت کلی سلامتی بیمار بستگی دارد. درمان ممکن است شامل داروها، جراحی یا ترکیبی از این دو باشد.